Kendi adıyla anılan nota yazım sistemini geliştirerek birçok klasik Türk müziği yapıtının günümüze gelmesini sağlayan Ermeni asıllı Osmanlı müzikçi…
Limonciyan,
Hamparsum Limonciyan.
(D. 1768, İstanbul – Ö. 29 Haziran 1839, İstanbul)
Ermeni, Osmanlı Ermenisi,
Kendi adıyla anılan notanın mucidi.
Osmanlı bestekarı ve musiki hocası.
Tambur sanatçısı olarak ün kazandı. Türk musikisi alanında bilinen 27 şarkı, 11 peşrev ve 9 semaisi, Ermenice 20 kadar ilahisi mevcuttur.
Ortaçağ Ermeni Kiliselerinde kullanılan Khaz Sistemine dayalı, genel Hamparsum notası olarak bilinen bir notasyon geliştirerek Klasik Türk müziğinde kullanılmasını sağlamış. Türk müziği eserlerinin kaydedilerek günümüze ulaşmalarında çok önemli bir rol oynamıştır.
İstanbul’un Beyoğlu semtinde doğdu. Aslen Harputlu bir Ermeni olan Serkis Limonciyan ile Gadarine Hanım’ın oğludur. İlk öğreniminden sonra okumaya imkan bulamadığı için terzi çıraklığına başladı. Sesinin güzelliği sebebiyle bir taraftan da devrin musiki üstatlarından ders alarak kendini yetiştirdi. Ermeni kiliselerinde mugannilik yapmaya başladı. Bir süre Ağrı ve Kayseri’de de bulundu. Limonciyan, Şiraz’da iken İran musikisi üzerine araştırmalar yaptı. İstanbul’a döndükten sonra 1813-1815 yıllarında yeni bir nota sistemi geliştirdi. Limonciyan’ın bu nota sistemini sadece dört talebesine öğretti. Kendisi hayatta iken bu sistemi başkalarına öğretmeyeceklerine dair onlardan taahhütname aldığı söylenir. Hamparsum notasındaki yedi ana ses eski Ermeni notalarının isimleriyle adlandırılmış, ancak Guido d’Arrezo’nun nota heceleme metodu örnek alınıp kısaltılarak kelimelerin baştaki ilk heceleri kullanılmıştır. Hamparsum notası işaretli ve işaretsiz olmak üzere iki çeşittir. Kullanan kişinin okumasına yardımcı olacak kadar işareti bünyesinde bulundurduğundan bir tür şifre nota olarak nitelendirilebilecek bu sistemle dönemin anlayışına göre bazı eserlerin sınırlı sayıda kişinin tekelinde kalabilmesinin sağlanması amaçlanmıştır.
Bestelediği eserler ve musiki hocalığının yanı sıra özellikle icat ettiği yeni nota yazısıyla Türk musiki tarihinin önemli simaları arasında yer alan Limonciyan ilk musiki bilgilerini Zenne Boğos ve Andon Çelebi Düzyan’dan aldı. Daha sonra Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi’nde Tatavlalı Onofrios’tan istifade etti. Hagop Çelebi Düzyan’dan Batı müziği öğrendi. Kilise müziğini çok iyi bilen, uzun süre Kumkapı’daki Meryem Ana Patriklik Kilisesi’nde baş mugannilik görevini sürdüren Limonciyan’ın bas bir sesi olduğu söylenmektedir. Aynı zamanda iyi bir tamburi ve kemani olarak da bilinen Limonciyan, Türk musikisi formlarının yanında bestelediği Ermenice ilahi ve şarkılarla da bestekarlıktaki gücünü ortaya koymuştur.