Unvanı “El Caudillo” olan, ülkeyi 36 yıl diktatörlükle yöneten İspanyol lider …

Francisco Franco,
Francisco Franco Bahamonde,
Lakabı “El Caudillo” (Önder)

(4 Aralık 1892, Ferrol – 20 Kasım 1975, Madrid, İspanya),
Demokratik cumhuriyetin yıkılmasıyla sonuçlanan İspanya İç Savaşı’nda (1936-1939) milliyetçi güçlere önderlik eden İspanyol general ve devlet adamı.

4 Aralık 1892 yılında İspanya’da dünyaya gelmiş. Babası Nicolas Franco, annesi Maria del Pilar Bahamonde’dir. 1907 yılında Toledo Piyade Akademisini 3 yılda bitirmiş. Koyu bir Katolik olan Franco, 1912 yılında İspanyol birliklerinin Fas’ta başlattığı askeri harekata gönüllü olarak katılmış. 1913 yılında üsteğmenliğe, 1915 yılında yüzbaşılığa yükseltilmiş. 1916 yılında savaşta ağır bir şekilde yaralandığı için İspanya’ya gönderilmiş. 1917 yılında binbaşı olmuş. 1920 yılında İspanyol Yabancılar Lejyonu’nun komutan yardımcılığına atanmış ve 1923 yılında bu birliğin komutanlığına getirilmiş. 1923 yılında Carmen Polo ile evlenmiş. 1926 yılında Maria del Carmen adında bir kızı olmuş.

1926 yılında tuğgeneralliğe yükseltilmiş. 1928 yılında Zaragoza Askeri Akademisinin komutanlığına atanmış. 1931 yılında yönetim kızağa çekmiş. Kral yanlısı olarak bilinen Franco 1933 yılında tutucu güçlerin başa gelmesiyle 1934 yılında tümgeneralliğe atanarak aktif görev verilmiş ve ayaklanan maden işçilerinin isyanını bastırmış.

Francisco Franco, 1935 yılında genelkurmay başkanlığına getirilmiş. 1936 yılındaki seçimler sonucunda Halk Cephesi iktidara gelmiş. Bu tarihten sonra Franco görevinden alınarak Kanarya Adalarına sürgüne gönderilmiş. Sürgünde Halk Cephesi’nin kurduğu hükümeti devirmek için sağcı subaylarla, darbe hazırlıklarına başlamış.

18 Temmuz 1936 yılında askeri ayaklanma başlatarak Fas’a gider ve ordunun denetimini ele geçirir. 1936 yılında Jose Sanjurjo’nun ölümünden sonra faşist hareketin başına geçmiş. 1936-1939 yılları arasında süren İspanya İç Savaşında Franco, başkomutan ilan edilmiş. Bu dönemde Franco hem Hitler hem de Mussolini ile iyi ilişkiler sağlamış ve iç savaşta büyük desteklerini görmüştür. Sovyetler Birliği’nin lideri Stalin yüzlerce tankı ve uçağıyla solcu cumhuriyetçileri desteklemiş. 350 bin kişinin öldüğü İspanya iç savaşında milliyetçilerin yaptıklarına beyaz terör, cumhuriyetçilerin yaptıklarına kızıl terör adı verilmiş. 30 Ocak 1938 yılında devlet ve hükümet başkanlığı ile kara ve deniz kuvvetleri başkomutanlığına getirilmiş.

İspanya İç Savaşı, milliyetçilerin başarısıyla sonuçlanmış ama ülke cumhuriyetçi solcular ve milliyetçi sağcılar olarak ikiye bölünmüş. Ülke büyük zarar görmüş. İspanya’yı eski gücüne kavuşturmak için çalışmalara başlayan Franco, II. Dünya Savaşı’nda Hitler’e ve Mussolini’ ye yakın durarak akıllıca bir politika izlemiş ve tarafsız görünmeye çalışmış.

Franco Hitler’in zaferine kesin gözüyle bakmadığı için savaşa katılmamış. Buna ek olarak; 36 yıl boyunca iktidarda kalan İspanyol lider, ülkede diğer faşist liderler gibi acımasız ve sert bir politika izlemiş. Pek çok cumhuriyetçinin tutuklanması, ülkeden uzaklaştırılması ve idam edilmesi gibi olaylar 1960’lı yıllara kadar devam etmiş. Ayrıca Franco karşıtı yayın organları kapatılmış, kadınların çalışma hayatına ciddi kısıtlamalar getirilmiş, sosyalistler, komünistler, eşcinseller ve cumhuriyetçiler farklı yöntemlerle cezalandırılmış. Tutucuların ve burjuvanın desteğini de alan Franco, arkasındaki güç sayesinde her türlü muhalefeti susturmayı başarmış.

1947 yılında ülkeyi Katolik ve sosyalist devlet olarak tanımlayarak kendisini hem devletin ömür boyu koruyucusu hem de kral naibi ilan etmiştir.
1953 yılında İspanya ile Amerika arasında 10 yıllık askeri yardımlaşma antlaşması imzalanmış. Daha sonra da Birleşmiş Milletler’e üye olmuş.
1966 yılında devlet ve hükümet başkanının yetkilerini birbirinden ayıran Franco, 1969 yılında da XIII. Alfonso’nun torunu Juan Carlos’u veliaht ilan etmiş. 1973 yılında başbakanlık görevini bırakmış. Ancak silahlı kuvvetler başkomutanlığını ve Falanj liderliğini sürdürmüş. Yaşamının sonuna kadar yönetimde söz sahibi olan Francisco Franco, 19 Temmuz 1974 yılında hastalandığı için görevini Juan Carlos devralmış.

30 Ekim 1975 yılında komaya girmiş. Sonrasında ise yaşam destek ünitesine bağlanan Franco, ailesinin izniyle 20 Kasım 1975 yılında, Falange’nin kurucusu Jose Antonio Primo de Rivera ile aynı günde ölmüş. 82 yaşında hayata veda eden Francisco Franco’nun ardından Juan Carlos devlet başkanı olmuş.

Son faşist diktatör olarak nitelendirilen Francisco Franco, diğer diktatörlerin aksine hayatının sonuna kadar iktidarda kalmış ve XX. yüzyılın en etkili siyasi kişilikleri arasında gösterilmiştir.

İç Savaş’ın ardından 36 yıl boyunca ülkeyi diktatörlükle yöneten Francisco Franco, bir çok sanatçı tarafından eleştirilmiştir. Picasso imzalı Guernica tablosu, Franco diktatörlüğünde yaşanan katliamı anlatmaktadır. Ernest Hemingway’in Nobel ödüllü eseri Çanlar Kimin için Çalıyor eserinde İspanya İç Savaş’ını gözler önüne sermiştir.
Sonuçta; Francisco Franco siyasi açıdan başarılı gösterilse de çoğu kişi tarafından binlerce insanın katledilmesine yol açan zalim bir diktatör olarak anılmaktadır.