Mısır’ın ikinci cumhurbaşkanı, Arap dünyasına damga vurmuş, sosyalist, asker ve devlet adamı …

Nasır,
Cemal Abdül Nasır,
Arapça; جمال عبد الناصر

(d. 15 Ocak 1918 – ö. 28 Eylül 1970),
Mısırlı asker ve devlet adamı.
Devrimci, milliyetçi, sosyalist lider.
Mısır’ın ikinci cumhurbaşkanlığını yaptı.

Krallığa son veren darbenin ardından başbakan ve devlet başkanı olarak Mısır’da ve Arap dünyasında köklü dönüşümlere damgasını vurmuş bir önder.

15 Ocak 1918 yılına İskenderiye’de doğmuş. Adı Cemal Paşa’ya atfen verilmiştir. Ortaöğrenimini Kahire’de tamamladı. 1937 yılında Kraliyet Askeri Akademisi’ne girdi ve 1939 yılında mezun oldu. Sudan’daki Mısır ordusunda görev yaparken Zekeriya Muhiddin, Abdülhakim Amir ve Enver Sedat ile birlikte gizli Hür Subaylar Hareketini kurdular. Hareketin amacı İngiliz egemenliğine ve krallık yönetimine son vermekti.

I. (1948-1949) Arap-İsrail Savaşı’nda Filistin’de çarpıştı. 1951 yılında yarbaylığa yükseldi. Savaşın ardından baş gösteren siyasi bunalım sırasında Hür Subaylar Hareketi 23 Temmuz 1952 yılında darbeyle yönetime el koydu. Orgeneral Muhammed Necib’in devlet başkanlığına getirildi. Ancak gerçek iktidar Nasır’ın denetimindeki Devrimci Komuta Konseyi’ nin elindeydi. Ocak 1953 yılında siyasi partiler kapatıldı ve Özgürlük birliği adlı yeni bir parti devlet içinde çekirdek örgütler kurdu. Haziran 1953 yılında Cumhuriyet ilan edildi. İngilizlerle Süveyş Kanalı bölgesinin boşaltılmasını öngören bir antlaşma imzalandı. 1954 ilkbaharında Necib’in görevden alınmasına yol açan iç çekişmelerden sonra perde arkasındaki konumundan çıkarak başbakanlık görevini üstlenen Nasır, en güçlü muhalefet odağı olan Müslüman Kardeşler’i sindirerek konumunu pekiştirdi. Ocak 1956 yılında tek partili siyasi sisteme dayalı yeni anayasayı yürürlüğe koydu. Haziranda da tek aday olarak, oyların yüzde 99,95’ini alarak cumhurbaşkanı seçildi.

1955 yılında Bandung Konferansına katılarak Yugoslavya devlet başkanı Josip Tito ve Hindistan başbakanı Jawaharlal Nehru ile birlikte bağlantısızlar hareketinin önderleri arasında yer aldı. Birleşik Krallık ve ABD’nin, Asvan Barajı projesinin finansmanından vazgeçmesi üzerine gerekli kaynağı sağlamak için Süveyş Kanalını millileştirme yoluna gitti. Ekim 1956 yılında İsrail, Fransa ve Birleşik Krallık’ın giriştiği ortak harekatla başlayan Süveyş Bunalımı sırasında, İsrail’in Sina Yarımadasını Şarmü’ş-Şeyh’e kadar işgal etmesine ve Mısır Hava Kuvvetleri’nin ağır bir darbe yemesine karşın, ustaca manevralarla dış müdahaleyi boşa çıkardı. Arap dünyasındaki saygınlığını artıran bu olayın ardından daha radikal bir çizgiye yöneldi.

1958 yılının başlarında Mısır ve Suriye’nin Birleşik Arap Cumhuriyeti adı altında birleşmesine öncülük etti. Suriye’nin 1961 yılında birlikten çekilmesini Arap ülkelerindeki gerici rejimlere bağlayarak Arap dünyasındaki devrimci hareketleri etkin biçimde desteklemeye başladı. 1962 yılında Arap Sosyalist Birliği’ni kurdu.

Nasır, Mısır’ın sosyalist ülkelerle yakınlaşmaya girdiği bu dönemde özellikle Sovyetler Birliği’nin teknik ve mali yardımıyla geniş çaplı bir kalkınma hamlesi başlattı. 1968 yılında Asvan Barajı’nı tamamladı. Sanayileşmeyi hızlandırma ve köylüleri topraklandırma gibi başarıların yanı sıra kadınların haklarını genişletme ve eğitimi yaygınlaştırma gibi önemli adımlar attı. Bu arada kendi kişisel otoritesinde odaklanan ve siyasi muhalefeti etkisiz kılan sıkı ve baskıcı bir devlet mekanizması yarattı.

28 Eylül 1970 yılında görevdeyken Arap liderlerle yaptığı zirve sonrası, ağır bir kalp krizi geçirdi ve öldü. Nasır ağır bir sigara içicisiydi. Nasır’ın ölümü Arap ülkelerinde ve dünyada şok etkisi yarattı. 1 Ekimde Kahirede düzenlenen cenaze törenine 5 milyon kişi katıldı. 10 km lik kuyruk oluştu. Suudi Arabistan Kralı Faysal hariç tüm Arap liderler cenazeye katıldı. Arafat ve Kral Hüseyin açıkça ağlarken, Libya lideri Muammer Kaddafi üzüntüden iki kez bayıldı. Lübnanda çıkan Le Jour gazetesi Nasır’ın ölümünü “100 milyon Arap yetim kaldı” manşetiyle duyurdu. Nasır Kubbe semtinde bir sene önce inşa edilmiş bir camiye defnedildi.

Mısır devlet başkanı, Afrika ülkesi Mısır’ın yönetim sistemini monarşiden cumhuriyete değiştirdiği 1953 yılından bu yana ülkenin en üst makamında bulunan kişiye verilen unvandır.
Devlet Başkanları;
1953-1954 Muhammed Necib,
1954-1970 Cemal Abdül Nasır,
1970-1981 Enver Sedat,
1981-1981 Sufi Ebu Talib,
1981-2011 Hüsnü Mübarek,
2012-2013 Muhammed Mursi,
2013-2014 Adli Mansur,
2014-2018 Devam Abdülfettah el-Sisi,

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.