Çok ince İran ipeği…

Vurin,
Huset,
Seres,

Rivayete göre, ipekçilik ilk kez Çin’in kuzey doğusundaki Şantuk çevresinde başladığı yorumlanıyor. Hatta Romalılarca ipeğe uzak doğu anlamına gelen seres denilmesi bunun bir kanıtıdır. Başka bir rivayet ise Şehname adlı destanda bir İran hükümdarına ibrişimden kaftan yapılması konu edilmesi nedeniyle ilk ipek kumaş üretimi İranlılar tarafından yapıldığıdır.

M.Ö. 2600 yıllarında Çin imparatoru Hoang-Ti zamanında, saray bahçesinde bir tırtılın dut yaprağı yediği ve sonra koza ördüğü görülür. Bunun üzerine imparator, bu kurdu eşi She-Ling-She tarafından tetkik edilmesi sonunda bu kozadan ipek çekilebileceği ve bunun da dokumacılıkta kullanılabileceği keşfediliyor. İpekçilik tarihinde She-Ling-She adı ayrı bir yer tutar. Çin’de bu sanatın gelişmesi ülkeye hem ün hem de yıllarca kazanç sağlıyor. Çin bu serveti kaybetmemek için ipek böcekçiliğini kutsal sayıp, ipek böceğinin ve sanatının ülkeden dışarı çıkmasına mani olmak için katı kurallar hatta ölüm cezaları uyguluyor. Bu nedenle ipek böcekçiliğinin Çin’de uzun zaman gizli bir sanat halinde kaldığı biliniyor.
M.S. 149 yılında Türkistan’da bulunan Hotan eyaleti hakanının bir Çin prensesi ile evlendirilir. Prenses eşine düğün hediyesi olarak saçlarının arasına ipek böceği tohumu saklayarak Hotan’a getirir. İpek böceğinin Çin’den ilk çıkışı bu şekilde olmuş.

Bizans Kralı Justinianus döneminde ipek sanayisinde yaşanmakta olan kriz nedeniyle M.S. 500 yıllarında Bizans Kralı Justinianus ile Theodora, ipeğin hakiki mahiyetini anlamak ve sırrını çözmeleri amacıyla iki rahibi misyoner kılığında doğuya gönderiyorlar. Bu iki rahip İran’a ve sonra Orta Asya’nın içlerine kadar giderek, ipek böcekçiliğinin oralarda oldukça yayıldığını görüyorlar. İki yıl kalarak ipek böceğinin yetiştirilmesi ve kozadan ipek çekilmesi metodlarını öğreniyorlar. M.S. 552 yılında İstanbul’a dönerken kamış bastonlarının içine ipek böceği tohumu koyarak dönüyorlar. Bu şekilde Bizans’ta ipek böcekçiliği ile ipekli dokumacılık hızla gelişiyor.

İstanbul’un fethinden sonra ipek böcekçiliği Osmanlı döneminde ipek sanayi 1845 yılında Bursa’da kurulan fabrika ile başlamıştır.

İpek uzmanı Kevork Torkomyan Bursa’ya gelerek Şehreküstü Mahallesinde Harir Darüttalimi (İnstitut Sericole), İpek böcekçiliği Enstitüsünü kurmuştur.
Bursa’da koza, ipek böceği tohumu ve ipek ticaretinin önemli bir yer tuttuğu; el mancınık ve tezgahlarında çeşitli ipek kumaşlar ile kadifelerin dokunduğu, Avrupa’ya koza ihraç edildiği biliniyor.
O günden sonra ülkemizde yerli ipek böceği üretimine başlandı ve ardından üretilen ipek kumaşı, tüm dünyada sayılı bir kumaş haline geldi.