Agop,
Agop Vartovyan.
Güllü Agop,
Agop Ağa,
Mehmet Yakup,
Güllü Yakup Efendi.
(D. 1840 Beşiktaş, İstanbul – Ö. 1902, İstanbul),
Osmanlı dönemi tiyatro oyuncusu ve yönetmeni ve Türk tiyatrosunun kurucularındandır.
Güllü Agop, 1840 yılında İstanbul’ da doğdu. Asıl adı Agop Vartovyan’ dır. Güllü Agop’ a Güllü, denilmesinin sebebi, soyadındaki vartov kelimesinin Ermenice’ de gül anlamına gelmesindendir. Ermeni Mektebi’ nde okudu. 1861-1862 yılları arasında Balıkhane’ ye memur oldu. En büyük zevki ise tiyatroya gitmekti. Bu arada kendi isteğiyle Müslüman olarak Güllü Yakup Efendi adını aldı.
Gedikpaşa Tiyatrosu’ ndan sonra Osmanlı Topluluğu’ nu kurdu. 1870 yılında saraydan on yıl boyunca İstanbul’ da Türkçe oyun oynayacak tek tiyatro olma imtiyazını aldı. Tiyatrosu, Darülbedayi’ nin kurulmasına gidecek sürecin önemli adımlarından biri oldu.
İlk türk tiyatro eseri olan Şinasi’ nin Şair Evlenmesi Güllü Agop’un tiyatrosunda oynanmıştır.
Ermenice oyunlar sergileyen Naum Efendi yönetimindeki Şark Tiyatrosu’nda sahneye çıktı. Tiyatro deneyimini ve bilgisini geliştirdikten sonra, bir süre İzmir’ de genç Ermenilerin oluşturduğu amatör bir grubun yönetmenliğini üstlenen Agop, daha sonra İstanbul’ da Asya Kumpanyası ile Gedikpaşa’ da ve Üsküdar’ da Ermenice oyunlar sergiledi. 1869 yılında Gedikpaşa Tiyatrosu’nda ona asıl ününü sağlayan Osmanlı Topluluğu’ nu kurdu.
1870 yılında Sadrazam Ali Paşa ‘nın desteğiyle, saraydan, on yıl boyunca İstanbul’da Türkçe oyun oynayacak tek tiyatro olma imtiyazını aldı. Bu imtiyazda, altı ay içinde İstanbul ve Üsküdar’ da, üç yıl içinde de Galata, Tophane ve Beyoğlu’ da birer tiyatro binası kuracağı ve gelir-gider bakılmadan her yıl en az Üsküdar’ da otuz , Galata ve İstanbul’ da elli oyun oynanması şart koşulmuştu. Güllü Agop, 1880 yılında on yıllık imtiyazın sona ermesiyle etkinliği azalan Gedikpaşa Tiyatrosu’ndan ayrıldı. Bir süre Mınakyan ‘la birlikte Şehzadebaşı ‘ndaki başka bir tiyatroda çalışmaya başladı.
1882 yılında II. Abdülhamid ‘in emriyle Mızıka-yı Hümayun ‘a alındı. Bu arada kendi isteğiyle Müslüman oldu ve Güllü Yakub Efendi adını aldı. Hayatının sonuna kadar sarayda yaşayan Güllü Agop’un kabri Beşiktaş’ ta Yahya Efendi Mezarlığı ‘nda bulunmaktadır.
Teodor Kasap ‘ın ve Ahmed Vefik Paşa ‘nın Moliere uyarlamalarını da geniş kitlelere tanıttı. Müslüman oyuncuların da topluluğuna katılması için çaba gösterdi.
Ünlü oyunculardan Ahmed Fehim, Ahmed Necib, Muhterem Efendi, Mehmed Vamık gibi ilk Türk tiyatro oyuncuları onun yanında yetişti. Kel Hamid, Kavuklu Hamdi, İsmail Hakkı, Küçük İsmail gibi ünlü tulûatçılar da gene Gedikpaşa Tiyatrosu’ndan yetişen sanatçılar arasındadır.
Güllü Agop, 1880 yılında on yıllık imtiyazın sona ermesiyle etkinliği azalan Gedikpaşa Tiyatrosu‘ndan ayrıldı. Bir süre Mınakyan‘la birlikte Şehzadebaşı’ndaki başka bir tiyatroda çalışmaya başladı. 1882 yılında II. Abdülhamid’ in emriyle Mızıkayı Hümayuna alındı. Bu arada kendi isteğiyle Müslüman olarak Güllü Yakub Efendi adını aldı. Hayatının sonuna kadar sarayda yaşayan Güllü Agop’ un kabri Beşiktaş’ta Yahya Efendi Mezarlığı‘nda bulunmaktadır.
Ünlü oyunculardan Ahmed Fehim, Ahmed Necib, Muhterem Efendi, Mehmed Vamık gibi ilk Türk tiyatro oyuncuları onun yanında yetişti. Kel Hamid, Kavuklu Hamdi, İsmail Hakkı, Küçük İsmail gibi ünlü tuluatçılar da gene Gedikpaşa Tiyatrosu‘ndan yetişen sanatçılar arasındadır.
Güllü Agop’un tiyatro oyunlarından bazıları şunlardır:
Leyla ile Mecnun,
Zor Nikahı,
Tosun Ağa,
Ayyar Hamza,
Vatan,
Pinti Hamid,
Baba Himmet,
Direktörün Hali.
