Cümbez,
Tropikal incir.
Şakarmoz,
Tropikal bölgelerde yetişen, incire benzer bir meyve ağacı.
Ficus sycomorus.
Latince Ficus incir anlamına gelir.
Yunanca, sykon kelimesi incir ve yapraklarının dut yaprağına benzemesi nedeniyle sycomorus denmiştir.
Antik zamanlardan beri yetiştirilen bir incir türüdür.
Halk arasında meyveleri Firavun Meyvesi olarak bilinir. Bir rivayete göre, çocuğu olmayan kadınlara, cümbez meyvesi yedirilir. Ayrıca manevi ve kutsal özellikleri nedeniyle çatışmaları çözmek için odak noktası olarak değerlidir.
Cümbez ağacı, kalın gövdeli olup yapraklarını döker. Yaprakları geniş bir ağaçtır. Ormanlık alanda, derelerin yakınında yetişir. Bu yapraklar boyutları ve doku olarak dut yapraklarına benzer. Kuşlar, yarasalar ve maymunlar tohumları ile beslenirler. Ağaç verimlidir. Çok çabuk büyür. Cümbezi, bilinen incirlerden ayıran en dikkat çekici özelliği, meyvelerinin gövdeleri üzerinde olgunlaşmasıdır. Bu ağacın meyveleri, olgunlaştığında pembeden turuncuya döner. Bu meyveler çizilerek erken olgunlaşması ve yenebilecek duruma getirilmesi sağlanır. İncir kadar yumuşak ve çekirdekli değildir. Tadı ise hafif tatlımsı, hoş ve şekeri azdır. Meyveye olgunlaşması için çizik atıldığından, içinden sinek, karınca çıkabilir. Meyveler kurutulabilir ve yüksek bir gıda değerine sahiptir. Bir yılda iki veya daha fazla incir mahsulü üretilebilir.
Güney Afrika’dan Senegal’e, Arap Yarımadası’na ve Madagaskar’a kadar yetişir. Mısır, İsrail ve Suriye’de dikilerek yetiştirilir. Donmaya karşı hassastır. Bir ev bahçesinde yetiştirildiğinde geniş, yayılır ve çok gölgeli olduğu için önemli alan gerektirir. Sıkça köy sınırlarında ve pazar yerlerinde bulunur.
Mısır’ da keşfedilen bu ağacın kerestesi, dayanıklı, yüksek ekonomik ve kültürel öneme sahiptir. Tabut yapılırmış. Mısırda keşfedildiği için firavun meyvesi de denir. M.Ö. 3.000 yılı aşkın bir süredir Mısırda yetiştirilmiştir. Mısırlılar ağacın gölgesini bir zevk olarak yeri olarak kullanmışlar. Cümbez inciri, bu kullanım için yeterince büyük bir çevreye ulaşırmış. Bölgesindeki az sayıdaki ağaçtan birisi olup ahşabından mumluk ve tabutlar yapmışlardır. Ahşap, düzgün nemlendirildiği zaman granit kadar sert olurmuş. Bina inşaatlarında, uzun ve sağlam kirişlere ihtiyaç duyulan her yerde kullanılmış.
Ahşap hafif, soluk, çalışması kolay, ancak çok dayanıklı değildir. Bu ağaç bir şekilde İsrail’e Mısır’dan gelmiştir. İsrail’de, çimlenme ve meyve verme sıcak yaz aylarında gerçekleşir. Eskiden İsrail’de, cümbez ağacının meyveleri çoğunlukla daha pahalı meyveleri karşılayamayan fakirler tarafından tüketilirmiş.
Yıllar içinde daha kaliteli meyve ağaçları çıkınca bu ağaç önemini kaybetmiştir. Bölgede diğer yüksek kaliteli meyve ağaçları ortaya çıkmış olup, ağaçlar giderek kaybolmuştur.
Cümbez ağacının yapraklar yılan balığı ve sarılık tedavisinde kullanılır. Lateksin göğüs hastalıkları, soğuk algınlığı ve dizanteri için etkili olduğu söyleniyor. Literatürde öksürük, boğaz enfeksiyonu ve göğüs ağrısı tedavisinde kabuk ilaçları içeren çeşitli tıbbi uygulamalar için söz konusudur.
